Türk Edebiyatı' nda, eserleriyle klasikleşmiş isimlerden biri olan Sabahattin Ali' nin Kürk Mantolu Madonna romanının ve Yeni Dünya hikaye kitabının üstüne, bu sefer de Değirmen adlı eserini okuyup bitirdim.
Sabahattin Ali' nin ilk öykü kitabı olma özelliğini taşıyan, 1927 / 1934 yılları arası kaleme aldığı 16 kısa öyküden oluşan, içinde kitaba adını veren hikayenin de olduğu Değirmen ilk kez 1935 senesinde kitap olarak yayınlanmış. Kitabın bendeki baskısı, 2019 basımlı Venedik Yayınevi' ne ait ve 140 sayfa.
3 bölümden oluşan kitapta toplam 16 adet kısa öykü var. Bunlar;
* Değirmen
* Kurtarılamayan Şaheser
* Kırlangıçlar
* Viyolonsel
* Birdenbire Sönen Kandilin Hikayesi
* Bir Delikanlının Hikayesi
* Bir Gemici Hikayesi
* Bir Orman Hikayesi
* Kazlar
* Bir Firar
* Kanal
* Candarma Bekir
* Sarhoş
* Bir Cinayetin Sebebi
* Bir Siyah Fanila İçin
* Komik-i Şehir
Öykülerin konuları kısaca şöyle;
* Değirmen; Çingenelerin yağız delikanlısı klarnetçi Atmaca ile değirmencinin bir kolu olmayan sakat kızının, sevgide fedakarlık üstüne ders verir nitelikteki sevda hikayesi ( 1929 )
* Kurtarılamayan Şaheser; Sevdiği kızın sevgisini kazanmak için, 8 senesini eşi benzeri olmayan bir kitap yazmaya çalışmakla geçiren genç şairin hikayesi ( 1929 )
* Kırlangıçlar; Diğerlerinden farklı hayat bakış açısı olan bir dişi bir erkek iki kırlangıcın, birbirlerine açılamadan yollarının ayrılması anlatılmış ( 1933 )
* Viyolonsel; 3 bölümlü hikayede, 2 senedir yerli kabilede yaşayan bir Avrupalının orada bulunuş, karısını kaybediş ve viyolonsel çalma nedeni anlatılmış ( 1928 )
* Birdenbire Sönen Kandilin Hikayesi; Terk edilmiş virane bir binada yıllar önce yaşanmış, kendiliğinden sönen kandillerin hikayesi ( 1929 )
* Bir Delikanlının Hikayesi; Tüm hayatı kitaplardan ibaret, kadınları başarısızlıkla sonuçlanan cinsel arzuları için kullanan delikanlının, onu derinden sarsan son kaçamağı anlatılmış ( 1930 )
* Bir Gemici Hikayesi; Bir gemide kazan ateşleyicisi olarak çalışan 19 yaşındaki delikanlının, kötü çalışma koşullarına isyan etmesi anlatılmış ( 1930 )
* Bir Orman Hikayesi; Balta girmemiş bir ormanda yaşayan köylülerin, para karşılığı peşkeş çekilen orman arazisinde, ellerinde kalan son ağaçlık bölgeyi korumak için verdikleri mücadele anlatılmış ( 1930 )
* Kazlar; 4 yaşındaki oğluyla yaşam savaşı veren Dudu' nun, hapishanedeki kocasının yerinin değiştirilmesi için gardiyanlara vermek üzere 2 kaz bulma çabası anlatılmış ( 1933 )
* Bir Firar; İşlemediği bir hırsızlık suçu yüzünden suçunu dayakla itirafa zorlanan İdris' in, sonu hazin biten firar denemesi anlatılmış ( 1933 )
* Kanal; Dedemköy' de bebeklikten evlilik çağına kadar birlikte büyüyen adaş iki Mehmet' in, tarla sulama konusu yüzünden aralarına giren sulama kanalı anlatılmış ( 1934 )
* Candarma Bekir; Hapishanede yatan ve bir jandarma, bir at ve bir silahın kaybolmasıyla suçlanan Çallı Halil Efe ile eski hasmı şimdiki jandarma Bekir' in hikayesi ( 1934 )
* Sarhoş; Bir gazinoda kanun çalan, gözü dışarıda, evli, sarhoş Kamil' in hovardalıkları yüzünden karısıyla yaşadığı, sonu hazin biten tartışması anlatılmış ( 1933 )
* Bir Cinayetin Sebebi; Taze öğretmen Hüsameddin' in, hoşlandığı kızın ilgisini çekebilmek için sebepsiz yere masum birini öldürmesi anlatılmış ( 1927 )
* Bir Siyah Fanila İçin; Atandığı Anadolu kasabasına ısınamayan kaymakam Ömer' in, bir sabah üstünde gördüğü siyah fanila ile şehirde ayakkabı boyacılığı yapmasına uzanan hikayesi ( 1927 )
* Komik-i Şehir; Sahip olduğu Komik-i Şehir kumpanyasının tiyatro oyununu sergilemek üzere gittiği kasabada kaymakam ile türlü sorunlar yaşayan Rahmi Bey' in hikayesi ( 1928 )
Bu kısa öykülerin hepsi farklı olaylar üstüne yoğunlaşmış. İlk 4 hikayede aşk, sevgi gibi konulara değinilmişken; sosyal hayat, yaşam koşulları, sistem eleştirileri, Anadolu yaşamı, adalet ve eşitlik kavramı gibi toplumsal konular da ele alınmış. Hikayeler yalın, anlaşılır ve akıcı bir dille yazılmış olmasına rağmen açıkçası hikayelerin bir kısmını okurken sıkıldım, bazılarının sonu yarım kalmış ya da havada kalmış gibi geldi bana. Mesela, Birdenbire Sönen Kandilin Hikayesi ve Bir Delikanlının Hikayesi, okurken içim daraldı diyebilirim..
Benim en sevdiğim hikaye Değirmen oldu, onu Viyolonsel takip etti. Fakat Sabahattin Ali' nin '' Yazarın Önsözü ''nde belirttiği gibi, bu hikayelerin bir kısmını çocuk denecek yaşta yazıp, iyiyi kötüden ayırma tercihini okuyucuya bırakmasını hesaba katarsak, herkesin hikayelerden alacağı tat da ayrı olacaktır muhakkak. Bu arada unutmadan, kitabı A101 marketten 3.95 TL.'ye almıştım, Yeni Dünya ve Kağnı - Ses ile beraber. Şimdi sırada Kağnı - Ses var. Onu da en kısa zamanda okuyup yazacağım..
yeşimlehertelden
