Güneş Tutulması Nedir?
Güneş sisteminde gezegenler belli bir yörüngede hareket ederler. Güneş kendi etrafında, Dünya kendisinin ve Güneş’in etrafında döner. Ay ise hem kendisinin, hem dünyanın hem de Güneş’in etrafında döner. Güneş tutulması, Ay'ın yörünge hareketi sırasında Dünya ile Güneş arasına girmesi ve dolayısıyla Ay'ın Güneş'i kısmen ya da tümüyle örtmesi sonucu oluşur. Tutulmanın olması için Ay'ın yeni ay evresinde olması ve yörünge düzleminin Dünya'nın Güneş çevresindeki yörünge düzlemi ile çakışması gerekir.
Güneş tutulması, bir yıl içerisinde Ay’ın Dünya çevresinde dönme şekilleriyle ilgilidir. Ay Dünya çevresinde 1 yıl içerisinde 12 kez dönüşünü tamamlamaktadır. Fakat Ay her defasında Güneş'in tam önünden geçmez ve dolayısıyla bu çakışma seyrek olarak oluşur. Bu yüzden, yılda iki ile beş arasında Güneş tutulması gözlemlenir. Bunlardan en çok ikisi tam tutulma olabilir. Güneş tutulması her sene olur. Ancak farklı bölgelerde görülebildiği için aynı bölgede tekrar meydana gelmesi çok nadirdir.
Kaç Tür Güneş Tutulması Vardır?
Güneş tutulması, Ay ve Dünya arasındaki konuma göre isim alan tutulmalardan oluşmaktadır. Ay, Güneş’in karşısına farklı dereceli açılarla geldiğinde tutulmalara birbirinden farklı isimler verilmektedir. Bunlar; Tam güneş tutulması, Halkalı güneş tutulması, Parçalı güneş tutulması ve Hibrit güneş tutulmasıdır.
Tam güneş tutulması: Güneş diskinin Ay tarafından tamamen kapatılması sonucu oluşur
Ay'ın Güneş'i Dünya'dan disk halinde görünen ışık yuvarını tümüyle örtmesi ile oluşur.
Halkalı güneş tutulması: Güneş ve ay aynı hizadadır fakat Ay, Güneş’ten daha küçük görünür. Böyle durumlarda oluşan görüntü halkaya ya da yüzüğe benzetilir
Parçalı güneş tutulması: Ay’ın Dünya ile Güneş arasına geldiği zaman, Güneş’in yalnızca bir kısmının Ay tarafından kapatıldığı ve Güneş’in parçasal olarak görülebildiği bir doğa olayıdır.
Hibrit güneş tutulması: Tutulmanın Dünya yüzeyinin bazı bölgelerinde tam, bazı bölgelerinde halkalı olarak gözlenmesi demektir. Hibrit tutulmalar ender olarak görülür.
Güneş Tutulması Çıplak Gözle Seyredilebilir mi?
Güneş tutulması sırasında güneşe bakmak, normal bir günde güneşe bakmaktan çok da farklı değildir. Çok kısa süre de olsa Güneş tutulmasına çıplak gözle, doğrudan bakmak göz retinasında kalıcı hasara, körlüğe varan kalıcı görme bozukluğuna sebep olabilir. Önlem almadan, dürbün, teleskop, fotoğraf makinesi vizörü gibi optik araçlarla bakmak, güneşe çıplak gözle bakmaktan daha tehlikelidir. Sıradan bir güneş gözlüğü de güneş tutulması sırasında gözleri UV ışınlarından yeterince korumaz. TÜBİTAK Gözlemevi açıklamalarına göre tutulmayı izleyebilmek için, özel üretilmiş Güneş filtresine sahip teleskoplar veya "Tutulma Gözlüğü" kullanılmalıdır.
