Beylerbeyi Sarayı Hakkında Merak Edilenler

Coğrafi konumu nedeniyle tarihi boyunca birçok medeniyete ve kültüre ev sahipliği yapan, Roma, Bizans, Latin ve Osmanlı gibi imparatorlukların başkenti olan İstanbul'da, bu zenginliğin eserlerini her yerde görmemiz mümkün. Özellikle, Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethetmesinden sonraki yıllarda, şehir Osmanlı mimarisi ile ihya olmuş. Kent yaşamına camiler, medreseler, çeşmeler, çarşılar, hanlar, hamamlar kazandırıldığı gibi imparatorluğu yöneten padişahlar için de farklı semtlerde saraylar inşa edilmiş. Bu saraylardan bazıları sağlam bir şekilde günümüze kadar ayakta kalmayı başarmış. Ayakta kalmayı başaran bu saraylardan biri de Üsküdar ilçesi Beylerbeyi semtinde, denize sıfır konumdaki Beylerbeyi Sarayı'dır. 

Görsel: Vikipedi 

Doğma büyüme İstanbullu olmama ve Üsküdar'da oturuyor olmama rağmen ilk kez gittim Beylerbeyi Sarayı'na. Saray gezisi ile ilgili izlenimlerimi sizlerle de paylaşmak istedim.

Beylerbeyi İsmi Nereden Geliyor?

Üsküdar ilçesinin Beylerbeyi semti, Bizans döneminde, İmparator Konstantin'in, buraya kubbesi üzerinde haç bulunan bir kilise inşa ettirmesinden dolayı, ''Stavros-İstavroz (Haç)'' olarak anılıyormuş.  İstavroz Bahçeleri olarak anılan Beylerbeyi Saray Kompleksi'nin yerinde eskiden Bağlarbaşı'na kadar uzandığı düşünülen bir koruluk bulunuyormuş. III. Murad döneminin (1574-1595) Rumeli Beylerbeyi (Eyalet Yöneticisi) olan Mehmed Paşa'nın Beylerbeyi'nde arazi satın alması ve bu araziye bir yalı yaptırmasıyla bölge Beylerbeyi olarak anılmaya başlamış. 

Beylerbeyi Sarayı Kompleksi

Görsel: Dergipark

Beylerbeyi Sarayı, bahçeler, köşkler, yapılar, heykeller, havuzlar içeren bir kompleks olarak inşa edilmiş. Kompleks ilk zamanlarda çok daha geniş bir alana yayılı durumda iken, Beylerbeyi-Kuzguncuk yolunun yapılması, Deniz Eğitim ve Öğretim Komutanlığı'na arazi devri, Hacı Sabancı Anadolu Lisesi ve Boğaziçi Köprüsü'nün yapılması sonucu sarayın bahçeleri bölünmüş ve küçülmüş. Bahçeler günümüzde yaklaşık 70.000 metrekarelik alanı kaplıyor. Bu kompleks içinde, sarayla beraber üst bahçelerde bulunan Mermer Köşk, Sarı Köşk ve Ahır Köşkü ve birkaç yapı daha günümüze kadar ayakta kalmayı başarmış. 

Beylerbeyi Sarayı'na Giriş

Bu komplekse giriş, cadde üstündeki giriş noktasından giriş ücretinin ödenmesi ile yapılıyor. Kompleks giriş ücreti, bahçe ve saray olarak iki farklı şekilde alınıyor. ''Sadece bahçeye girip gezeceğim, kafede oturup bir şeyler yer-içerim'' veya ''hem bahçeyi hem de sarayın içini gezerim'' derseniz ona göre ödeme yapıyorsunuz. Bu ücretlerle ilgili yazımın devamında detaylı bilgi vereceğim. Ben, bahçe + saray binası gezisi için ödeme yapıp içeri girdim.

Beylerbeyi Sarayı Kompleksi Yerleşim Planı

Geziye başlamadan önce ilk olarak bu yerleşim planına bakmanızı tavsiye ederim. Yukarıdaki fotoğrafta sarı renkli dikdörtgen içine aldığım kısım kompleksin ziyarete açık ve gezilebilen yerleri. Yani sadece alt bahçe ve saray binasını gezebiliyorsunuz. Üst bahçeler ve üst köşkler benim gittiğim dönem (2024 senesi ekim ayı) ziyarete kapalıydı. Zaten yerleşim planında da bu uyarı bulunuyor.

Sesli Rehber

Kompleks içinde birçok yapı ve eser ile ilgili bilgiyi, 25 TL karşılığında alacağınız mini bir elektronik rehberlik cihazı sayesinde sesli dinleyebiliyorsunuz. Ziyaret sonrası cihazı iade ettiğinizde ödemeniz de size geri iade ediliyor. Ben elektronik rehber almadım ama keşke alsaymışım diyorum. Çünkü ne bahçe genelinde ne de saray binası içinde bilgilendirici bir tabela bulunmuyordu. Saray binası içinde çoğu şeyi güvenlik görevlilerine sorarak öğrendim. 

Harem Bahçesi

Sarayın içinde bulunduğu alan geniş bir bahçe içinde yer alıyor. Saray binası tam ortada olan konumuyla bu bahçeyi Harem Bahçesi (Kadınlara ayrılan bölüm) ve Mabeyn Bahçesi (Bazı kaynaklarda Selamlık Bahçesi olarak da geçiyor) olarak ikiye ayırıyor. Giriş noktasından geçince, ilk olarak sarayın Harem Bahçesi çıktı karşıma. Harem Bahçesi'nde, tuvaletler, hediyelik eşya dükkanı (aynı zamanda çıkış), sesli rehber, kafeterya, havuz, mescid, hayvan heykelleri, Harem Deniz Köşkü ve Harem Deniz Kapısı bulunuyor. 

Hatırlatma: Ve şu bilgiyi de atlamadan yazmalıyım, ziyarete gittiğim dönem, saray binasının Harem Bahçesi'ne bakan cephesi ile denize paralel uzanan deniz cephesi dış kısmı, cephelerin dış görünüşünü yansıtan brandalar ile kapatılmıştı (Büyük bir ihtimalle dış cephe restorasyonu olduğunu tahmin ediyorum).

Beylerbeyi Sarayı, Harem Bahçesi Cephesi

Beylerbeyi Sarayı, Deniz ve Mabeyn Cephesi

Harem Bahçesi Hayvan Heykelleri

Saray kompleksinin bahçelerinde, yapım yılı 1864 olarak görülen çok sayıda aslan, geyik ve at gibi bronz ve mermerden yapılmış hayvan figürlü heykeller bulunuyor. Bu heykeller Pierre Louis Rouillard tarafından tasarlanmış ve Sultan Abdülaziz döneminde Fransa'dan getirilmiş. Üst bahçeler ziyaret kapalı olduğundan ben sadece alt bahçede olanları görebildim. Bunlardan Harem Bahçesi'nde gördüklerim şunlar: 

Yavrusunu Emziren Geyik

Dinleyen Geyik

Umutsuz Durumdaki Geyik

Harem Deniz Köşkü ve Deniz Kapısı

Beylerbeyi Sarayı'nda ilgi çeken ve günümüze kadar gelmeyi başarmış yapılardan biri de Deniz Köşkler. Birer bahçe kameriyesi görünümünde olan bu köşklerden bir tane Harem Bahçesi'nde bir tane de Mabeyn Bahçesi'nde bulunuyor. Harem Köşkü'nün kullanımı Valide Sultan'a ayrılmış. Mabeyn Bahçesi'nde bulunan Mabeyn Köşkü'nün kullanımı ise padişaha ayrılmış. Köşkler ziyarete kapalı olduğundan içerisini göremedim ne yazık ki.

Harem Deniz Köşkü

Harem Deniz Kapısı

Deniz Tarafından Harem Deniz Köşkü ve Deniz Kapısı Görünümü

Hatırlatma: Saray binasının 2 dış cephesinin de restorasyonu nedeniyle Mabeyn Bahçesi'ne saray binası içinden geçiş yok. Mabeyn Bahçesi'ne, Harem Deniz Kapısı'ndan girip Mabeyn Deniz Kapısı'ndan çıkılarak geçiş yapılıyor. İki kapı arasında deniz kenarındaki yürüyüş yolu kullanılıyor. Harem Kapısı'ndan çıkıp Mabeyn Kapısı'ndan girdiğimde ilk olarak her iki bahçenin tam ortasında bulunan Beylerbeyi Sarayı binasını gezdim ben. 

Beylerbeyi Sarayı 

Osmanlı Padişahı II. Mahmud, Rumeli Beylerbeyi Mehmed Paşa'nın Beylerbeyi'ndeki arazilerinden bir kısmını satın alarak, buradaki yalı yerine, inşası 1829-1832 yılları arasında tamamlanan ahşap yazlık bir saray ve ek yapıları yaptırmış. 1851 yılında çıkan yangında hasar gören ahşap saray, Padişah Abdülmecid döneminde (1861-1876) onarılarak kullanılmaya devam edilmiş. Saray, tahta geçen Sultan Abdülaziz'in talimatıyla 1861 yılında yıktırılmış. Günümüzdeki sarayın inşasına mimar Sarkis Balyan ile kardeşi Agop Balyan tarafından 1863'te başlanmış. Yapımı 1864'te tamamlanan sarayın resmi açılışı 1865'te yapılmış. Saray, devlet başkanlarının, hükümdarların ve üst düzey konukların ağırlanması amacı ile yapılmış.

Osmanlı İmparatorluğu'nun 34. padişahı olan Sultan II. Abdülhamid, 1909 yılında tahttan indirildikten sonra bir süre Selanik'teki Alatini Köşkü'nde kalıp 1912 senesinde İstanbul'a getirilerek Beylerbeyi Sarayı'na yerleştirilmiş ve yaşamının son 6 yılını bu sarayda geçirmiş. Cumhuriyet'in ilk yıllarında çeşitli etkinlikler ve devlet toplantıları için kullanılan Beylerbeyi Sarayı, 1924 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden geçen karar ile müze haline getirilmiş.

Beylerbeyi Sarayı Özellikleri

Beylerbeyi Sarayı, Osmanlı-Avrupa sentezi ile dış cepheden batılı, içeriden ise Osmanlı mimari yapı tarzıyla inşa edilmiş. Yaklaşık 2500 metrekarelik alan üzerine inşa edilen ve yine yaklaşık 65x40 metre boyutlarında olan Beylerbeyi Sarayı binası, Mabeyn-i Hümayun, Hünkar Dairesi ve Valide Sultan Dairesi olmak üzere üç bölümden oluşuyor. Sarayın, Selamlık, Harem ve Koltuk Kapısı olmak üzere üç girişi var. Saray, 2 normal kat ve bodrum olmak üzere 3 katlı bir yapı. İlk iki katın planı, ortada büyük bir salonun çevresinde konumlanan odalar şeklinde tasarlanmış. Saray binasında toplam 6 salon, 24 oda, hamam ve banyo bulunuyor.

Sarayın Mabeyn Girişindeki Koruyuculuğu Simgeleyen ''Dinlenen Aslan'' Figürleri

Yazımın başında belirttiğim gibi, saray kompleksinin ana giriş kapısından bahçe ve saray binası için giriş ücreti ödediğiniz takdirde sarayın içini gezebiliyorsunuz. İçeride video ve fotoğraf çekimi yapılması yasak olduğundan sarayın içine dair elimde görsel bulunmuyor benim de. Bu konuda, neredeyse her odada güvenlik görevlisi ve 7/24 kamera olduğundan, ''Gizlice çekerim'' diye düşünmeyin bile. Saray binasına, girişte bulunan ücretsiz galoşlardan giyerek, danışmaya giriş bileti veya Müzekart giriş görseli gösterilerek giriliyor. 

Sarayın katlarında, kat planlarının tam orta merkezlerinde, Havuzlu Salon, Mavi Salon ve Sedefli Salon yer alıyor. Sarayın genel kullanımında; Hünkar Dairesi içinde II. Abdülhamid'in vefat ettiği yatak odası, çalışma odası, hünkar hamamı, esvap odası (Giysi-giyinme odası), kabul odası, yemek odası gibi padişaha özel mekanlar; Valide Sultan Dairesi içinde hazinedar kalfalara ait odalar, esvap odası, yemek odası ve misafir odası gibi odalar yer alıyor. 

Giriş Salonu - Görsel: Milli Saraylar

Havuzlu Salon - Görsel: Milli Saraylar

Mavi Salon - Görsel: Milli Saraylar

Sedefli Salon - Görsel: Milli Saraylar 

II. Abdülhamid'in Çalışma Odası - Görsel: Milli Saraylar

II. Abdülhamid'in Vefat Ettiği Yatak Odası - Görsel: Milli Saraylar

Sultan Abdülaziz'in At Üstünde Heykeli - Görsel: Milli Saraylar

Mısır yer döşemesi hasırlar, Türk-Hereke el dokuması halılar, İngiliz-Fransız mobilyalar, Fransız kristal avizeler, İngiliz-Fransız ve Haliç Tersanesi'nde yapılmış saatler, Çin-Japon-Fransız-Alman ve Türk porselen vazolar, İznik Çinileri, duvarları süsleyen altın varak işlemeler/freskler/el işçiliği detaylar, görkemli merdivenler, tavanlardaki deniz ve gemi temalı desenler, tablolar, sanat eserleri dikkat çeken detaylar arasında sarayda. 

Benim ilgimi çeken bir başka detay ise Sultan Abdülaziz'in at üstündeki heykeli oldu. Bu heykel, Sultan Abdülaziz'in siparişi üzerine, 1872'de İngiliz heykeltıraş Charles Fuller tarafından yapılmış. Sultan Abdülaziz halkın tepkisinden çekindiği için heykeli bu saraya yerleştirmiş. Heykel, tarihteki ilk ve tek Osmanlı Padişahı heykeli olma özelliğini taşıyor.

Mabeyn Bahçesi

Saray kompleksinin ana girişinde yer alan Harem Bahçesini ve kompleksin tam orta merkezinde yer alan saray binasını gezdikten sonra sarayın güney kesiminde yer alan Mabeyn Bahçesi'ni gezdim. Mabeyn Bahçesi de Harem Bahçesi gibi geniş bir alanı kaplıyor. Bahçe içinde Mabeyn Deniz Köşkü ve Kapısı, süs havuzu, hayvan figürleri, bambu ormanı, üst set bahçelere giriş gibi yapılar ve bölümler yer alıyor.

Mabeyn Deniz Köşkü ve Deniz Kapısı

Harem Bahçesi'nde de bulunan Deniz Köşkler'den bir diğeri ise Mabeyn Bahçesi'nde yer alan Mabeyn Deniz Köşkü. Tasarım olarak Harem Köşkü ile benzer olan Mabeyn Köşkü'nün kullanımı padişaha tahsis edilmiş. Bu köşk de ziyarete kapalı olduğundan içerisi gezilemiyor. 

Deniz Tarafından Mabeyn Deniz Köşkü ve Deniz Kapısı Görünümü

Mabeyn Deniz Kapısı

Mabeyn Deniz Köşkü

Beylerbeyi Sarayı Üst Bahçeler ve Köşkler

Beylerbeyi Sarayı Kompleksi yerleşim planı başlığında da belirttiğim gibi üst bahçeler ve üst köşkler ziyarete kapalıydı. Sarayın yukarıya doğru uzanan bahçeleri 7 ayrı set şeklinde düzenlenmiş. Bu set bahçeler birbirine rampalar ve merdivenlerle bağlanmış. Üst bahçelerde büyük ve küçük havuzlar, set bahçeler, Sarı Köşk, Mermer Köşk, Ahır Köşkü gibi yapılar yer alıyor. 

Mabeyn Bahçesi Hayvan Heykelleri

Sultan Abdülaziz'in, özellikle kaplan ve aslanlara karşı olan ilgisi nedeni ile yaptırılan hayvan figürleri, sarayın Harem Bahçesi'nde olduğu gibi Mabeyn Bahçesi'nde de dikkat çekiyor. Bu bahçede benim gördüklerim şunlar: 

Yürüyen Kral Kaplan

Oklu Kirpi Tarafından Yaralanmış Dişi Kaplan

Milli Saraylar Beylerbeyi Kafeteryası

Harem Bahçesi ile başlayan, Beylerbeyi Sarayı ile devam eden ve Mabeyn Bahçesi ile son bulan yaklaşık 2 saatlik gezimin bitiminde kompleks içinden ayrılmadan önce Milli Saraylar'a bağlı kafeteryada bir şeyler yemek ve içmek için son bir mola verdim. Sarayın Harem Bahçesi bölümünde yer alan kafeteryanın hem kapalı hem de havuz çevresi açık oturma alanı var. 

Milli Saraylar Beylerbeyi Kafeteryası Kapalı Salon

Milli Saraylar Beylerbeyi Kafeteryası Açık Alan

Kafeteryada, kahvaltıdan (200-410 TL arası) gözlemeye (140-170 TL), tosttan (130-200 TL arası) pizzaya (230-310 TL arası), dürümden (240-440 TL arası) burgere (320-340 TL), ana yemekten (130-380 TL arası) tatlıya (80-190 TL arası) kadar yiyecek; sıcak içecek (25-110 TL arası, ''bardak çay 25 TL, Türk Kahvesi 70 TL, filtre kahve 80 TL, sıcak çikolata 110 TL''), soğuk içecek (30-90 TL arası, ''su 30 TL, ayran 45 TL, meşrubat 70 TL, limonata 90 TL'') çeşitleri mevcut. İçeceklerden birkaç örnek verdim sadece. 

Suyunda ördeklerin yüzdüğü, kenarında kedilerin gezdiği saray havuzunun yanı başında, Boğaziçi Köprüsü manzarası eşliğinde, deniz kokusuna ve oksijene doyduğum, sessiz ve sakin bu atmosfer bana o kadar huzur verdi ki.

Ve artık ayrılma zamanı. Beylerbeyi Saray Kompleksi'ne cadde üstündeki ana giriş kapısından girmiştim, kompleksten çıkmak için ise Harem Bahçesi'nin giriş noktasındaki hediyelik eşya satış mağazasını kullandım. Çıkış yapmak için hediyelik eşya satış mağazası içinden geçmek gerekiyor yani. O sırada mağaza içindeki tabak, kupa, magnet, kolonya, parfüm vb eşyalara da göz atmış oldum. Burada satılan hediyelik eşyaların fiyatları ortalamanın üstünde geldi bana.

Denize sıfır konumu, Boğaz'a nazır manzarası, geniş alana yayılmış bahçeleri, bahçelerin içindeki köşkleri, hayvan figürleri, ağaçları, havuzları, göz alıcı saray binası dekorasyonu ile benim için gezilecek görülecek çok şey vardı kompleks içinde. Biraz da tarihe meraklı olduğumdan oldukça etkileyici bir gezi oldu benim için. 

Saray ziyaretim sırasında olumsuz olarak gözlemlediğim tek şey, saray binası içinde, odaların girişine konulan tabelalar ve vitrinde sergilenen eşyaların önünde bulunan notlar haricinde binanın genelinde açıklayıcı bir bilgilendirme tabelası görememek oldu. Mesela, Sultan Abdülaziz'in heykelinin önünde birkaç kişi oldukça beyin fırtınası yaptık ''hangi padişah acaba'' diye. Belki de elektronik sesli rehber ile gezmek lazımdı. O da bir sonraki ziyaretimde artık.

Gelelim Beylerbeyi Sarayı ziyaret saatleri, giriş ücretleri, adres ve telefon gibi bilgilere..

Ziyaret Bilgileri

Ziyaret Saati: 09.00-17.30 saatleri arası (Gişe saat 17.00'de kapanıyor)

Beylerbeyi Sarayı, pazartesi, yılbaşı, Ramazan ve Kurban Bayramı 1. günü kapalı.

Bilet Fiyatları

Yetişkin 100 TL, 07-25 yaş arası öğrenci 50 TL, 0-6 yaş arası ve 65 yaş üstü ücretsiz, sadece bahçe girişi 25 TL. Müzekart'ınız varsa bahçe ve saray gezisi için ödeme yapmanıza gerek olmuyor.  

İletişim Bilgileri

Adres: Beylerbeyi Mahallesi, Abdullah Ağa Caddesi, No:12 Beylerbeyi/Üsküdar

Telefon: 0216 321 93 20