Annelerimiz zamanında çamaşır elde sabunla, bulaşıklar bulaşık kremiyle yıkanır, evler Arap sabunuyla temizlenir, camlar nemli bir bezle silinir, kilimler, paspaslar balkonlardan şöyle bir silkelenir ya da gırgırlanır, koltuk kanepe üstleri örtülü olduklarından arada bir örtüleri çırpılırdı değil mi? Bizim zamanımızda ise teknoloji değişti, temizlik alışkanlıkları değişti, evlerimize temizlik için onlarca kimyasal yardımcı girdi. Ancak evimizi, eşyalarımızı, giysilerimizi ve yediğimiz, içtiğimiz kapları temizlerken bedenimizi, suyu, toprağı, havayı, doğal ortamları kirlettiğimizin farkında mıyız acaba?
Evlerimizde kullandığımız; Bulaşık-çamaşır deterjanı, sabun, kireç önleyici, yumuşatıcı, ağartıcı (çamaşır suyu), kireç ve yağ çözücü, lavabo açıcı, tuvalet temizleyici (tuz ruhu vb.), cam temizleyici, pas giderici, metal parlatıcısı, naftalin, klorlu beyazlatıcı, dezenfektan, mobilya ve yer cilası, leke sökücü, halı temizleyici, koku topu, oda spreyi gibi kimyasal içerikli çeşitli ürünlerle gün içinde farkında ya da farkında olmadan defalarca kez temas halindeyiz.
Temizlik Ürünlerindeki Tehlike
Hijyenik bir ev ortamı için kullandığımız rengarenk ambalajlarıyla dikkat çeken onlarca çeşit temizlik ürünü hem sağlığımızı hem de çevreyi tehdit ediyor. Temizlik ürünlerinin birçoğu kanserojen etkiye sahiptir. Kullandığımız temizlik ürünlerinin yaratabileceği en önemli tehlike, toksit zehirlenmelerdir. Genellikle beyazlatıcı ve amonyak içeren ürünlerin (klorlu beyazlatıcı, tuvalet temizleyici ve pas çözücü gibi) karıştırılması nedeniyle yaşanan bu şekildeki karışımla kimyasal tepkime gerçekleşir ve 'kloramin' adı verilen tehlikeli bir gaz oluşur.
Temizlik Ürünlerinin Sağlığa Olumsuz Etkileri
Kimyasallar vücudumuza soluma, yutma ve temas yoluyla geçiyor ve sinir sistemi hasarı, cilt hastalıkları, ağız, mide, boğaz iltihabı, karaciğer, böbrek, akciğer, pankreas ve dalakta hasar, geçici körlük, astım krizi, merkezi sinir sistemini etkileyerek depresyon, sinirlilik ve hiperaktiviteye yol açıyor.
Evlerimizde temizlik, hijyen için kullandığımız başlıca ürünler, kimyasallar ve zararları ise şu şekilde;
- Yüzey temizleyicilerde ve ev deodorantlarında kullanılan alkol (etanol, izopropanolve) sinir sisteminde hasara yol açabiliyor.
- Sodyum Hpoklorit diye tanımlanan çamaşır suyu, potansiyel kanserojen madde olan ‘klor’ içerir. Ağız, mide ve boğazda iltihap yapıyor. Mukoz tabakasını bozuyor. Gözleri tahriş ediyor. Solunum yollarında hastalıklara sebebiyet veriyor.
- Cam ve tuvalet temizleyicilerde sıklıkla kullanılan amonyak baş ağrısı yapıyor. Akciğeri olumsuz etkiliyor. Tuvalet temizleyicilerinde bulunan Hidroklorik asit mide yanması, görme bozukluğu yapar.
- Mobilya ve yer temizleyicilerde bulunan fenol ile kresol (dezenfektan) ve nitrobenzen doğrudan kanserojen madde olarak anılıyor.
- Birçok halı ve koltuk temizleme şampuanında kanserojen olan perkloretilen, trikloretilen, naftalen (neft yağı) ile etanol, amonyak gibi aşırı toksik maddeler kullanılmaktadır.
- Güve ilacı diye bilinen naftalin ya da Para Dikloro Benzen hem kansorejen etkiye sahiptir hem de sinir sistemini olumsuz etkiler, gözler ve üreme sistemi üzerine zararlı etkilidir.
- Krem formundaki ev temizlik malzemeleri amonyak veya klor içerebilirler. Klor içerenler ile amonyak içerenleri karıştırmamalısınız! Bu iki bileşik karışınca kanserojen ‘kloramin gazı’ çıkmasına sebep olabilirsiniz.
- Talk tozu içeren bazı deterjanlar, talkın ‘asbest’ içermesi nedeniyle kanserojen etkili olabilirler. Bazıları renklendirmek amacıyla katılan kömür katranından elde edilen kanserojen suni renklendiriciler içerebilirler.
- Küf temizleyicilerinin içerdiği gazyağı (kerosen), fenol ve formaldehit gibi maddelerin buharları kanserojendir.
- Dezenfekte edici ürünlerde de kanserojen fenol ve formaldehit kimyasalları bulunabilir.
- Likit deterjanlarda ‘etoksi-alkol’ bulunuyor ise bu madde kanserojen olan ‘1.4-dioksan’ içerebilir.
- Kuru temizlemede kullanılan perkloretilen buharları, teneffüs edildiğinde kanser ve karaciğer hasarına sebep olan kimyasal bir solventtir.
- Diğer bir kanserojen madde de formaldehit. Bu da birçok temizlik mamulünde koruyucu olarak kullanılıyor.
- Koku giderici oda spreyleri koku gidermeyip, kendi kokuları ile kötü koku moleküllerini kaplarlar veya burnunuzdaki koku algılama sinirlerini etkilerler, bunlarda kullanılan kimyasallar, kanserojen olan fenol, kresol, etanol, ksilol ve formaldehit gibi maddeler olabilir. Oda spreyleri havada asılı kalmayıp yere, halılara ya da mobilyaların üzerine de iner. Çocuklar, ellerini ağızlarına götürdüklerinde bu maddelere ağız yoluyla da maruz kalmış olurlar.
- Limon/portakal kokusu veren limonen (alken grubu bir tür kimyasal bileşik), nefes darlığına yol açabilir, göz ve burun alerjisine sebep olabilir.
- Bazı fitilli deodorantlar, formaldehit içerebilirler. Bu madde sadece hava yolu, burun ve gözlerde tahriş yapmaz, aynı zamanda karaciğer bozukluğu ve kansere de neden olduğu iddia edilmektedir.
- Kimi katı hava temizleyicilerde bulunan kamfor, nefes darlığı, halsizlik, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi belirtilere de yol açabilir.
- Kokulu mumlar yandıklarında asetaldehit, formaldehit, naftalin gibi organik kimyasal maddeleri havaya yayar. Bu maddelerin kanser ve sinir sistemi hasarı yapabilecekleri bilinmektedir. Ayrıca, bazı mum fitillerinde bulunan kurşun da mumun isine karışabilir. Kurşun, özellikle çocuklarda sinir sistemi hasarı ve öğrenme güçlüğü yapabilir.
- Tütsüde toksik maddeler tarafından yayılan ana partikül madde, benzen ve formaldehit bulunuyor. Tütsülerin yakılmasıyla havaya karışan küçük parçacıklar, solunum yollarını tahriş edebilir, astımı tetikleyebilir, çeşitli cilt yakınmalarına neden olabilir hatta kansere yol açabilir.
- Torbalarda ya da kaselerde kullanılan ve kurutulmuş çiçek/yapraklardan oluşan potpuriler nispeten daha güvenli olsalar da kimi zaman paradiklorobenzen içerebilirler. Bu madde naftalinde de kullanılan bir böcek öldürücüdür ve kanser yapma olasılığı vardır.
Temizlik Ürünlerinin Olumsuz Etkilerinden Nasıl Korunulur?
Ev hanımlarının çalışanlara göre yüzde 54 daha fazla kanser riski taşıdığı belirlenmiş, ne ilginç değil mi? Evlerimiz birer zehir deposu. Bembeyaz çamaşırlar, pırıl pırıl bardaklar, tabaklar, mis kokulu evler uğruna sağlığımızı olumsuz etkiliyoruz, kısa dönem etkilerini deride kaşıntı, kızarıklık, döküntü, pullanma, gözde ve genizde yanma şeklinde görsek te vücudumuza yaptığı gerçek tahribatı ne yazık ki uzun yıllar sonra göreceğiz. Peki ne yapacağız, ne olursa olsun temizleyicileri birbirine karıştırmayacağız, en basit olarak temizlik malzemelerini kullanırken cildimizle temas ettirmemek için ellerimize eldiven takacağız, uzun süre kimyasal kokusuna maruz kalmamak için pratik kullan at maskelerden takacağız.
Temizlik Ürünü Satın Alırken Nelere Dikkat Etmeli?
Bunların haricinde temizlik ürünü satın alırken ve kullanırken şunlara dikkat edeceğiz:
- Ürünlerin PH değeri çok önemlidir. PH değeri 7’ye yakın değerler olmalıdır.
- Yalnızca gereksiniminiz olan ürünleri satın alın.
- Kimyasal olarak yumuşak olmasına, yüzeye ve cilde zarar vermemesine dikkat ediniz.
- Temizlik ürünlerinde koku önemlidir, kötü kokusu olmamasına dikkat ediniz.
- Temizlik ürünü satın alırken konsantre ürünleri tercih etmeniz hem tasarruf sağlar hem de daha az ambalaj tüketmenize neden olur.
- Raf ömrüne dikkat ediniz.
- Uygun bir ambalajda olmasına dikkat ediniz. Ambalajın üzerinde okunaklı, kolaylıkla silinmeyen, firma adı, marka, seri numarası, net ağırlık, kullanım bilgisi, koruyucu önlemler gibi bilgilere dikkat ediniz. Ambalajı geri dönüştürülmüş ürünleri tercih edin.
- Aldığınız ürünü kullanmadan önce, mutlaka kullanma kılavuzunu okuyun.
- Temizlik ürünlerini kesinlikle birbiriyle karıştırmayın.
- Kullanma dozunu etikette belirtildiği kadar ayarlayın. Fazla kullanmak daha iyi temizlik sağlamazken hem sağlığınıza hem de çevreye daha çok zarar verir.
- Temizlik ürünlerinin kapaklarını sıkıca kapatın ve hiçbir temizlik ürününü yiyeceklerle aynı dolapta saklamayın.
- Temizlik ürünlerini sonuna kadar kullanın. Ambalajları içinde kalan maddelerle çöpe atmayın.
- Hiçbir temizlik ürününü kendi ambalajından başka bir ambalajda saklamayın.
- Bulaşık makinesine koymadan önce yemek artıklarını iyice temizleyin.
- Yanıcı maddeleri yaşam alanınızdan uzak bir yerde saklayın.
- Temizlik ürünlerini oda sıcaklığında ve kuru bir yerde saklayın.
- Fazla miktarda temizlik ürünü kullanılması gerektiğinde, ortamı iyice havalandırın.
- Bulaşık ve çamaşır makinenizi aşırı doldurmamaya özen gösterirken, tam dolmadan da çalıştırmayın.
- Temizlik ürünlerini her kullanışınızda koruyucu eldiven kullanma alışkanlığı edinin.
- Temizlik ürününü çocukların erişemeyeceği yerlerde saklayın.
Bu yazı çeşitli kaynaklardan derlemeler yapılarak, okuduğum, bilgi sahibi olduğum, öğrendiğim şeyleri paylaşma adına yazılmıştır. Umarım bilinçlenme adına okuyanlara faydası olur..
